తెలంగాణ అన్నమాచార్య.. ఈగ బుచ్చిదాసు

యాదగిరి లక్ష్మీనరసింహస్వామి సేవలో నిష్ణాతులైన సంకీర్తన ఆచార్యులు ఈగ బుచ్చిదాసు, “తెలంగాణ అన్నమాచార్యులు”గా పేరుగాంచిన ప్రతిభావంతులెవరు. వీరు వరంగల్ ప్రాంతానికి చెందినవారు. వైష్ణవ భక్తి కీర్తనలతో పాటు, శివ భక్తి సేవార్ధం రాసిన కీర్తనల ద్వారా కూడా తన ప్రత్యేకతను ఏర్పరుచుకున్నారు.

ఈగ బుచ్చిదాసు జీవిత విపుల వివరాలు, తల్లిదండ్రుల పేర్లు వంటి వ్యక్తిగత సమాచారం లభ్యం కాలేదు.కాదు, కానీ కొంత సమాచారము ప్రకారం ప 1937-38 సం. మధ్య యాదగిరిగుట్టలో స్వామిని సేవించేందుకు వచ్చి, అనంత కాలం వరకు అక్కడే నివసించినట్లు తెలుస్తుంది.

*స్వామివారి కీర్తనలకు శ్రీకారం*

ఈగ బుచ్చిదాసు స్వామివారి సేవకు ముందుగా, అనారోగ్యంతో బాధపడుతున్న కాలంలో కొందరి ఆప్తుల సలహా మేరకు యాదగిరిగుట్టకు బయల్దేరారు. అక్కడ “ఉత్పల చెన్నయ్య” అనే గురువు దగ్గరగా దర్శనం చేసి, నరసింహస్వామి దీక్ష తీసుకున్నారు. దీక్ష స్వీకరణ అనంతరం అనారోగ్యం తగ్గింది. దాంతో స్వామివారి పట్ల అతని విశ్వాసం, భక్తి మరింత దృఢపడింది.భక్తి, జ్ఞాన, తత్వ దృష్టితో స్వప్నంలో లక్ష్మీనరసింహస్వామి తనపై కీర్తనలు అల్లమని ఆదేశించారట. ఈ అనుభవం స్వామివారి కీర్తనల రచనకు శ్రీకారమయ్యింది. ఈగ బుచ్చిదాసు తన కీర్తనల్లో సామాజిక అంశాలను వేదాంత దృక్పథంతో అభివ్యక్తి చేశారు. వీరి రచనలో ప్రాథమికంగా అంత్యప్రాస విస్తృత వినియోగం కనిపిస్తుంది. ఇది భక్తి కీర్తనలలో పాఠకులకు శ్రవణ అనుభవాన్ని మరింత మధురంగా, సంగీతాత్మకంగా అందించేందుకు సహాయపడింది.ఇవి కాకుండా, తెలంగాణ ప్రజల జీవితంలో ఉపయోగించే నుడికారాలు మరియు జాతీయ భావాలతో కూడిన పదజాలం కూడా బుచ్చిదాసు సాహిత్యంలో స్పష్టంగా దర్శిమిస్తాయి.

*రచనలు*

ఈగ బుచ్చిదాసు గారి సాహిత్య పండితత్వం ప్రధానంగా భక్తి కీర్తనల ద్వారా స్పష్టమవుతుంది. ఆయన రచనల శ్రేణి యాదగిరి నరహరి శతకం (1964), యాదగిరి లక్ష్మి నరసింహ శతకం (1962), లక్ష్మీనరసింహస్వామి కీర్తనలు (1962) మరియు యాదగిరి నరహరి శతకం (1964) ఈ శతక కీర్తనలు నరహరి స్వామి భక్తి కేంద్రీకృతం. ఇందులో ఆధ్యాత్మిక, భక్తి భావాలను సునిశితంగా, సుగమమైన పద్యరూపంలో వ్యక్తం చేశారు.యాదగిరి లక్ష్మి నరసింహ శతకం (1962): లక్ష్మీనరసింహ స్వామి కీర్తనలు సంకలనం, ఇది భక్తులలో అపార స్ఫూర్తినిచ్చే విధంగా రూపొందించారు. యాదగిరి లక్ష్మీనరసింహ మంగళారతులు – ఈ మంగళారతులు వేడుకల సందర్భాల్లో స్వామివారి పూజా ఆచారాలతో జతకాకుండా భక్తులను ఆధ్యాత్మిక భావాలతో ఆకర్షించే విధంగా రచించబడ్డాయి.లక్ష్మీనరసింహస్వామి కీర్తనలు (1962): వివిధ భక్తి అంశాల ప్రదర్శనతో కూడిన ఈ సంకలనం,యాదగిరి శివ భజన కీర్తనలు: వైష్ణవ కీర్తనలతో పాటు, శివ భక్తిని వ్యక్తం చేసే ఈ కీర్తనలు విశేషత పొందాయి. శ్రీ యాదగిరి లక్ష్మీనరసింహ బతుకమ్మ పాటలు (1968): సాంస్కృతిక రంగంలో కూడా ఈగ బుచ్చిదాసు తన సాహిత్యపాటుపై ప్రత్యేక ముద్ర వేశారు. బతుకమ్మ పండుగ సందర్భంలో రాసిన ఈ పాటలు ప్రజల జీవితచరిత్ర, ఆచార సంప్రదాయాలను ప్రతిబింబిస్తాయి.

*సంబంధిత పరిశోధనలు*

ఈగ బుచ్చిదాసు రచించిన యాదగిరి లక్ష్మీనరసింహస్వామి కీర్తనల సాహిత్యానికి పోలికగా, వివిధ కాలాలలో అనేక మంది రచయితలు యాదగిరిగుట్ట క్షేత్రాన్ని కేంద్రబిందువుగా చేసుకుని శ్రీ లక్ష్మీనరసింహ స్వామిపై శతకాలు, స్తోత్రాలు, సుప్రభాతాలు మొదలైన భక్తిరచనలను నిర్మించారు. ఈ రచనలు భక్తిసాహిత్యంలో యాదగిరి నరసింహుని ప్రభావాన్ని సూచించే సూచికలుగా నిలుస్తాయి.

ఈ సందర్భంలో గమనించదగ్గ ముఖ్యమైన రచనలు మరియు రచయితలు చూస్తే యాదగిరి శ్రీ లక్ష్మీనరసింహ స్తోత్ర రత్నావళి (2010) — నల్దీగ కొండమాచార్యులు రచించిన ఈ గ్రంథం, యాదగిరి క్షేత్రంలోని దేవదేవుడైన నరసింహునిపై శ్లోకాల రూపంలో రచించారు.శ్రీ యాదగిరి లక్ష్మీనరసింహ సుప్రభాత స్తోత్రం (2011) — అసూరి మరికంటి జగన్నాథాచార్యులు రచించిన ఈ కృతి, నిద్రలోని దేవుడిని మేల్కొలిపే ప్రార్థన.శ్రీ లక్ష్మీనరసింహ శతకం (1940) — నిటుకొండ బలరామశర్మ రచించిన ఈ ప్రాచీన శతకంలో వైష్ణవ తత్త్వబోధన ఉంది. ‌‌శ్రీ యాదగిరి లక్ష్మీనరసింహ ప్రభు శతకం (1970) — అసూరి మరిగంటి పురుషోత్తమాచార్య రచన, ‌‌శ్రీ యాదగిరి నృసింహ స్తవం (1953) — వాసిరెడ్డి బొమ్మినేని రచన, స్తుతిపరమైన శైలిలో రచించారు. శ్రీ యాదగిరి లక్ష్మీనరసింహ శతకం (2004) — ఎన్. యాదగిరిరావు. ‌‌శ్రీ యాదగిరి లక్ష్మీనరసింహ స్తోత్ర తారమాల — ముడుంబై రంగాచార్యుల రచన, మాధుర్యంతో కూడిన అలంకారిక భాషాశైలితో ప్రత్యేక గుర్తింపు పొందింది. ‌‌శ్రీ యాదగిరి నరసింహ ప్రభు శతకం (2010) — చెప్యాల రామకృష్ణారావు రచించిన ఈ శతకం సాంప్రదాయ శైలిలో గాఢభక్తిని ప్రతిబింబిస్తుంది. ‌‌శ్రీ యాదగిరి నృసింహ శతకం (2013) — శ్రీ రామోజు లక్ష్మీ రాజయ్య రచనలో ప్రాంతీయ పదజాలం, నుడికారాలు సమృద్ధిగా ఉన్నాయి.శ్రీ యాదగిరి నృకేసరి శతకం — వేదశ్రీ వెంకటయ్య రచన, 

ఈ రచనలు ఈగ బుచ్చిదాసు రచనలతో సాన్నిహిత్యాన్ని ఏర్పరుస్తూ, ఆయా రచయితలు తమ భక్తి భావనను వ్యక్తీకరించడంలో మారుమూల భాషాశైలులు, రసాలంకారాలు, తాత్త్విక మూల్యాలను వినియోగించారు. ఈ రచనలు యాదగిరిగుట్ట మహిమాన్విత క్షేత్రంగా ఎలా అభివృద్ధి చెందిందో, భక్తి సాహిత్యంలో దాని స్థానం ఎంత విశిష్టమైందో స్పష్టం చేస్తాయి.

*బుచ్చిదాసు సాహిత్యం: భక్తిరస సాహిత్యంలో విశిష్ట స్థానం*

ఈగ బుచ్చిదాసు రచించిన భజన కీర్తనలు, శతకాలు, మంగళారతులు వంటి రచనలు తెలంగాణ భక్తిసాహిత్యంలో ప్రాథమిక ప్రాముఖ్యతను పొందినవే. ముఖ్యంగా ఆయన రచించిన “యాదగిరి శ్రీ లక్ష్మీనరసింహ భజన కీర్తనలు” నాలుగు భాగాలుగా 1964 సంవత్సరంలో వెలువడినాయి. ఈ రచనను వెలుగలోకి తెచ్చింది ఎదులాబాద్‌కు చెందిన ప్రముఖ ముద్రణకారుడు పోలోజి నారాయణ.ఈ నాలుగు భాగాల్లో మొత్తం 127 కీర్తనలు లభ్యం. ప్రతి కీర్తనలోనూ భక్తి భావన, తాత్త్విక లోతు, భాషాశైలీ నైపుణ్యం స్పష్టంగా చూడవచ్చు. ఈ కీర్తనల శైలి అన్నమాచార్యుల సంకీర్తనల ప్రభావాన్ని సూచిస్తూనే, ప్రాంతీయ నుడికారాల వాడకంతో స్వతంత్ర లక్షణాన్ని సంతరించుకుంది.

శ్రీ యాదగిరి నరసింహ శతకం (1964) ఆయన సాహిత్యంలో ఒక ముఖ్యపాఠ్యమైన శతక కావ్యం. ఇందులో మకుటంగా “యాదగిరి వాస నరహరి సాధుపోష” ఉంది. ఈ శతకం బుచ్చిదాసు యొక్క భక్తిపర చింతనకు అద్దంపట్టే రచనగా చెప్పవచ్చు. ప్రతి పద్యంలోనూ ఒక పాండిత్యపూర్ణ తత్త్వబోధన, స్వామిపై చిత్తశుద్ధిగా వ్యక్తీకరించిన శరణాగతి భావన, అలంకారిక శైలీ స్పష్టంగా వ్యక్తమౌతుంది.

ఇక్కడ బుచ్చిదాసు వాడిన మకుట పదబంధం “యాదగిరి వాస నరహరి సాధుపోష” అనే ఈ పదం “యాదగిరిగుట్టలో వాసం చేసే నరహరి స్వామి సత్పురుషులను పోషించేవాడు” అనే భావాన్ని ప్రకటిస్తూ, భక్తులకు భరోసా ఇస్తుంది. వీరి సాహిత్య రచనల్లో ఉపయోగించిన ప్రధాన శైలీ లక్షణాలు చూస్తే అంత్యప్రాస ప్రకటన,ఉత్ప్రేక్షాల వాడకం,స్థానిక నుడికారాల సమన్వయం,పౌరాణిక సంకేతాల అన్వయనం.ఇలా ఈ రచనలు బుచ్చిదాసు కేవలం భక్తిగా మాత్రమే కాక, సాహిత్యారాధకుడిగా కూడా నిలిచేలా చేసినవి.

తెలంగాణ భక్తి కీర్తనలలో వేదాంత ప్రభావం – శాంతా కృష్ణరావు (2010).ఈ గ్రంథంలో రచయిత ఈగ బుచ్చిదాసు సంకీర్తనల్లో వేదాంత తాత్వికతను విశదీకరించారు. మరియు తాత్విక మూలాల ప్రస్తావన ఈ అధ్యయనంలో కనిపిస్తుంది.ఈగ బుచ్చిదాసు సంకీర్తనలు: ఒక విమర్శాత్మక అధ్యయనం – ఎన్. వి. ప్రసాద్.ఈ పరిశోధనలో బుచ్చిదాసు రచనల శైలి, భక్తి భావన, ప్రజాప్రాచుర్యం పొందిన భాషా వాడకం, గ్రామీణ కదలికలు, ప్రజల భాషను సంకీర్తనల్లో ఎలా వెలికి తీశారన్న దానిపై విశ్లేషణ ఉంది. విమర్శాత్మక కోణంలో పరిశీలన జరగడం ఈ రచనకు ప్రత్యేకత. తెలంగాణ భక్తికావ్య పరిశీలన – ఎల్.వి. గోవిందరావు (2010).ఈ అధ్యయనంలో బుచ్చిదాసు సంకీర్తనల భక్తిపూరితతను, విశిష్టమైన ప్రాంతీయ ధోరణులను విశ్లేషించారు. తెలంగాణ భక్తిసాహిత్య పరిణామాలు – డా. ఎం. వెంకట రావు.ఈ పరిశోధన తెలంగాణ భక్తి సాహిత్యానికి ఒక విస్తృతమైన చరిత్రాత్మక దృక్పథాన్ని అందిస్తుంది. ఇందులో బుచ్చిదాసు స్థానం, వారి రచనల ప్రవాహం వివరించబడింది. తెలంగాణ సంకీర్తన సాహిత్యంలో భక్తి భావాలు – సురేష్, ఎం. ఈ వ్యాసంలో తెలంగాణ సంకీర్తన కవుల్లో భక్తి భావావేశం, లోతైన ఆధ్యాత్మిక దృష్టి ఎలా వ్యక్తీకరించబడిందో చెప్పబడింది. బుచ్చిదాసు కీర్తనల్లో భక్తి రూపాంతరాలను, మార్మికతను విశదీకరించారు.ప్రాంతీయ పదజాలం సాహిత్యంలో పాత్ర – నారాయణరావు, కె. (2012).ఈ రచనలో బుచ్చిదాసు రచనల్లో గల స్థానిక పదజాలం, గ్రామీణ జీవితానికి దగ్గరైన భాషా శైలిని విశ్లేషించారు. ‘తెలంగాణ భాష’కు ఇది ఒక చైతన్యదాయకం అనే అంశాన్ని చర్చించారు.ఈ పరిశోధనలు భావి పరిశోధకులకు విలువైన దిశానిర్దేశాన్ని ఇస్తున్నాయి.

*ఉపసంహారం: బుచ్చిదాసు సంకీర్తన వారసత్వం*

ఈగ బుచ్చిదాసు తన జీవితాంతం సంకీర్తనార్చనకు అంకితమై, భక్తిసాహిత్యంలో విశిష్ట స్థానాన్ని పొందారు. జీవిత చివరిదశలో అనారోగ్యంతో బాధపడుతున్న సమయంలో రాసిన కీర్తనలను “బాధా నివారణ కీర్తనలు” రాశారు.ఇవి ఆయన వ్యక్తిగత బాధను అధిగమించడానికి తపస్సు రూపంలో తీర్చిదిద్దిన కవితా రూపాలు. ఈ కీర్తనలలో వ్యక్తిత్వ భావన, ఆత్మోన్నతి తపన స్పష్టంగా ప్రతిఫలిస్తాయి. బుచ్చిదాసు రచించిన అనేక కీర్తనలు అచ్చులోకి రాలేదు. కొన్ని రచనలు కాలక్రమేణా నష్టపోయాయి. అయినప్పటికీ, ఈ సంకీర్తన సంపదను భద్రపరచే కృషిలో బుచ్చిదాసు శిష్యురాలు “సాధు బుచ్చిదాసు” విశేష కృషి చేశారు. ఆమె పునఃపరిశీలన, రచనల సేకరణ ద్వారా అనేక అముద్రిత కీర్తనలు వెలుగులోకి వచ్చాయి.

ఈగ బుచ్చిదాసు తనను తాను “ఆత్మకవి”గా ప్రకటించుకున్నాడు. ఆత్మకవి అనే పదం ఇక్కడ కేవలం స్వీయ గౌరవంగా కాక, కవిత్వాన్ని ఆత్మానుభూతి చెందిన పదము గా చెప్పవచ్చు.ఈగ బుచ్చిదాసు 19 జూన్ 1957న పరమపదించారు. ఆయన భౌతిక దేహాన్ని యాదగిరిగుట్టలోని ఆలయం కింది భాగంలో సమాధిగా నిర్మించారు ఈ సమాధి స్థలం ఆయన భక్తికి, సంకీర్తన జీవితానికి శాశ్వత గుర్తుగా నిలుస్తోంది. 2017లో ప్రపంచ తెలుగు మహాసభల సందర్భంలో సంకీర్తన వాజ్మయ పరిశోధకుడు డా. పి. భాస్కర్ యోగి సంపాదకత్వంలో బుచ్చిదాసు సంకీర్తనలు సంపటము గా వెలుబడాయి.ఈ సంపుటులు బుచ్చిదాసు రచనల విలువను ప్రపంచ తెలుగు సమాజానికి పరిచయం చేశాయి. అంతేకాక, ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయంలో మంత్రి శ్రీనివాస్ చేసిన పరిశోధన కూడా ప్రాముఖ్యమైనది.

*డా. ఐ. చిదానందం*

 తెలుగు అధ్యాపకులు 

 వెల్డండ ప్రభుత్వ జూనియర్ కాలేజీ 

 చరవాణి – 8801444335